سرخجه، یک بیماری ویروسی مسری است که عمدتاً کودکان و نوجوانان را درگیر میکند. این بیماری که به “سرخک آلمانی” یا “سرخک سهروزه” نیز معروف است، به واسطه یک ویروس از خانواده Togaviridae ایجاد میشود. اگرچه سرخجه معمولاً بیماری خفیفی به حساب میآید، اما در دوران بارداری میتواند به دلیل خطرات جدی برای جنین، پیامدهای بسیار خطرناکی داشته باشد. در این مقاله، با جزئیات کاملی درباره علائم، علل، راههای انتقال، عوارض، و روشهای پیشگیری و درمان سرخجه آشنا خواهیم شد.
ویروس سرخجه چیست و چگونه منتقل میشود؟
سرخجه توسط ویروس Rubella ایجاد میشود که از طریق تماس مستقیم با ترشحات بینی و گلو یا از طریق قطرات معلق در هوا هنگام عطسه یا سرفه فرد مبتلا منتقل میشود.
• دوره نهفتگی
پس از ورود ویروس به بدن، دوره نهفتگی (زمان بین عفونت و ظهور علائم) معمولاً ۱۴ تا ۲۱ روز است. در این دوره، فرد میتواند بدون هیچ علامتی ناقل بیماری باشد.
• مسری بودن
افراد مبتلا میتوانند یک هفته قبل از شروع علائم و تا یک هفته پس از ظهور بثورات پوستی، ویروس را به دیگران منتقل کنند. این موضوع اهمیت شناسایی و پیشگیری از گسترش بیماری را دوچندان میکند.
علائم سرخجه
سرخجه در بسیاری از موارد علائم خفیفی ایجاد میکند یا حتی بدون علامت است، اما شایعترین نشانههای آن عبارتند از:
۱. بثورات پوستی
بثورات کوچک و صورتیرنگ که از صورت شروع شده و به تدریج به پایین بدن گسترش مییابد. این بثورات معمولاً ۲ تا ۳ روز طول میکشند.
۲. تب
تب خفیف تا متوسط (حدود ۳۸ درجه سانتیگراد) ممکن است همراه با بیماری ظاهر شود.
۳. تورم غدد لنفاوی
تورم و درد در غدد لنفاوی پشت گوش، گردن یا زیر بغل از علائم شایع سرخجه است.
۴. علائم شبیه سرماخوردگی
آبریزش بینی، گلودرد و سرفه خفیف ممکن است در برخی بیماران مشاهده شود.
۵. درد مفاصل
در نوجوانان و بزرگسالان، به ویژه زنان، درد و التهاب مفاصل ممکن است رخ دهد که معمولاً موقتی است و پس از چند روز برطرف میشود.
۶. خستگی و ضعف
بسیاری از افراد مبتلا احساس خستگی و بیحالی میکنند.
عوارض سرخجه
اگرچه سرخجه در بیشتر موارد بیماری خفیفی است، اما در برخی شرایط میتواند به عوارض جدی منجر شود:
۱. عوارض در زنان باردار
خطرناکترین عارضه سرخجه، سندرم سرخجه مادرزادی (Congenital Rubella Syndrome – CRS) است که در صورتی که زن باردار، به ویژه در سهماهه اول بارداری، به این بیماری مبتلا شود، احتمال انتقال ویروس به جنین و ایجاد نقصهای مادرزادی وجود دارد:
• ناهنجاریهای قلبی
• ناشنوایی
• آبمروارید
• آسیبهای مغزی یا تاخیر در رشد
۲. التهاب مغز (انسفالیت)
در موارد بسیار نادر، سرخجه میتواند باعث التهاب مغز و تشنج شود.
۳. ترومبوسیتوپنی
کاهش تعداد پلاکتهای خون که منجر به مشکلات خونریزی و کبودی میشود.
تشخیص سرخجه
تشخیص سرخجه معمولاً بر اساس علائم بالینی و سابقه بیماری انجام میشود، اما در مواردی که تشخیص قطعی ضروری است، آزمایشهای زیر ممکن است مورد استفاده قرار گیرد:
۱. آزمایش خون
برای بررسی وجود آنتیبادیهای ضدویروس سرخجه (IgM و IgG) استفاده میشود.
۲. آزمایش PCR
تشخیص مستقیم RNA ویروس سرخجه در نمونههای خون یا ترشحات بدن.
درمان سرخجه
در حال حاضر، هیچ درمان خاصی برای سرخجه وجود ندارد و مدیریت بیماری عمدتاً بر تسکین علائم متمرکز است:
۱. استراحت کافی
افراد مبتلا باید تا زمان بهبود کامل استراحت کنند و از فعالیتهای سنگین خودداری کنند.
۲. کاهش تب
استفاده از داروهای تببر مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کنترل تب و کاهش ناراحتی.
۳. مایعات کافی
مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کمآبی بدن توصیه میشود.
۴. پرهیز از تماس با دیگران
برای جلوگیری از انتقال ویروس، افراد مبتلا باید حداقل یک هفته از حضور در مکانهای عمومی یا تماس با افراد دیگر خودداری کنند.
پیشگیری از سرخجه
بهترین روش پیشگیری از سرخجه، واکسیناسیون است.
۱. واکسن سرخجه (MMR)
واکسنی که برای پیشگیری از سه بیماری سرخک، سرخجه و اوریون استفاده میشود. این واکسن بسیار ایمن و مؤثر است و در دو نوبت به کودکان تزریق میشود:
• نوبت اول در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
• نوبت دوم در ۴ تا ۶ سالگی
۲. ایمنسازی زنان باردار
زنان در سنین باروری که مطمئن نیستند واکسن سرخجه را دریافت کردهاند یا به بیماری ایمن هستند، باید قبل از بارداری واکسینه شوند. توجه داشته باشید که واکسن سرخجه در دوران بارداری نباید تزریق شود.
۳. رعایت بهداشت فردی
• شستشوی مرتب دستها
• استفاده از ماسک در صورت بروز علائم تنفسی
خطرات و اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به سرخجه در دوران بارداری
سرخجه یکی از بیماریهایی است که میتواند به شدت جنین را تحت تأثیر قرار دهد به همین دلیل، زنان باردار باید اقدامات زیر را انجام دهند:
۱. مشاوره پیش از بارداری
زنان باید وضعیت ایمنی خود نسبت به سرخجه را پیش از بارداری بررسی کنند.
۲. دوری از افراد مبتلا
در صورت شیوع سرخجه، زنان باردار باید از تماس با افراد مشکوک یا مبتلا اجتناب کنند.
۳. انجام آزمایش خون در دوران بارداری
اگر زنی در دوران بارداری در معرض سرخجه قرار گیرد، آزمایش خون برای بررسی آنتیبادیهای ویروس سرخجه توصیه میشود.
تفاوتهای سرخجه با سرخک
اگرچه سرخجه و سرخک علائم مشابهی دارند، اما این دو بیماری توسط ویروسهای متفاوتی ایجاد میشوند.
• شدت بیماری
سرخجه معمولاً خفیفتر از سرخک است.
• علائم
سرخک اغلب با تب بالا، سرفه شدید و التهاب چشم همراه است، در حالی که سرخجه علائم خفیفتر و کوتاهمدتتری دارد.
• عوارض
سرخک میتواند عوارض جدیتری مانند ذاتالریه یا التهاب مغز ایجاد کند.
سرخجه یک بیماری ویروسی است که در بیشتر موارد خفیف است، اما در زنان باردار میتواند پیامدهای جدی برای جنین به همراه داشته باشد. بهترین راه پیشگیری از این بیماری، واکسیناسیون به موقع و رعایت بهداشت فردی است. اگرچه درمان خاصی برای سرخجه وجود ندارد، اما مدیریت علائم و مشاوره با پزشک میتواند به بهبود سریعتر بیمار کمک کند. با آگاهی و پیشگیری به موقع، میتوان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد و خطرات ناشی از آن را به حداقل رساند.