گزانتلاسما (Xanthelasma) یک نوع بیماری پوستی است که به‌صورت لکه‌های زردرنگ یا برجستگی‌های نرم و چربی‌مانند در اطراف چشم‌ها ظاهر می‌شود. این لکه‌ها معمولاً روی پلک‌ها یا نزدیک به گوشه داخلی چشم‌ها دیده می‌شوند و به دلیل تجمع چربی در زیر پوست ایجاد می‌شوند. گزانتلاسما به‌طور معمول بی‌ضرر است و درد یا خارش ایجاد نمی‌کند، اما از نظر زیبایی برای بسیاری از افراد آزاردهنده است. در این مقاله به بررسی علل تشکیل گزانتلاسما، عوامل خطر، راه‌های پیشگیری و روش‌های درمانی این بیماری خواهیم پرداخت.
علل تشکیل گزانتلاسما
گزانتلاسما به دلیل تجمع چربی زیر پوست ایجاد می‌شود، اما دلایل زمینه‌ای متعددی وجود دارند که ممکن است احتمال بروز این مشکل را افزایش دهند. در زیر به برخی از مهم‌ترین علل تشکیل گزانتلاسما اشاره شده است:
۱. سطح بالای کلسترول خون
اصلی‌ترین علت تشکیل گزانتلاسما، بالا بودن سطح کلسترول یا تری‌گلیسرید خون است. این مشکل می‌تواند ناشی از مصرف غذاهای پرچرب، سبک زندگی ناسالم یا اختلالات متابولیکی باشد.
۲. هایپرلیپیدمی ارثی
برخی افراد به دلیل ژنتیک و ارث، مستعد ابتلا به بیماری‌های مرتبط با چربی خون هستند. در این شرایط، حتی اگر فرد رژیم غذایی سالمی داشته باشد، باز هم ممکن است سطح چربی خون بالا باشد و گزانتلاسما ظاهر شود.
۳. دیابت
افرادی که دیابت دارند، بیشتر در معرض خطر تشکیل گزانتلاسما قرار دارند. در دیابت، اختلال در متابولیسم چربی‌ها می‌تواند باعث تجمع چربی در بافت‌های مختلف، از جمله پوست، شود.
۴. بیماری‌های کبدی
مشکلات کبدی مانند سیروز یا کبد چرب می‌توانند بر متابولیسم چربی تأثیر بگذارند و منجر به تشکیل گزانتلاسما شوند.
۵. بیماری‌های قلبی و عروقی
وجود گزانتلاسما ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های قلبی-عروقی باشد، زیرا این وضعیت با سطح بالای کلسترول بد (LDL) در ارتباط است.
۶. سبک زندگی ناسالم
رژیم غذایی ناسالم، کم‌تحرکی، سیگار کشیدن و مصرف الکل نیز می‌توانند به افزایش سطح چربی خون و تشکیل گزانتلاسما منجر شوند.
۷. افزایش سن
احتمال بروز گزانتلاسما با افزایش سن بیشتر می‌شود، به‌خصوص در افراد بالای ۴۰ سال.
آیا گزانتلاسما خطرناک است؟
گزانتلاسما به‌طور کلی یک عارضه بی‌خطر است و به ندرت مشکلات جدی ایجاد می‌کند. با این حال، وجود آن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند بیماری‌های قلبی، دیابت یا اختلالات متابولیکی باشد. بنابراین، بهتر است در صورت مشاهده این لکه‌ها، سطح کلسترول و سلامت عمومی خود را بررسی کنید.
روش‌های تشخیص گزانتلاسما
تشخیص گزانتلاسما معمولاً از طریق معاینه بالینی توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با بررسی ظاهر لکه‌ها می‌تواند به راحتی این عارضه را تشخیص دهد. در برخی موارد، برای بررسی علت زمینه‌ای، ممکن است آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کلسترول، تری‌گلیسرید و قند خون درخواست شود.
راه‌های درمان گزانتلاسما
گزانتلاسما معمولاً بدون درمان خودبه‌خود از بین نمی‌رود. اگر این لکه‌ها برای شما ناخوشایند هستند یا به دلیل نگرانی‌های پزشکی می‌خواهید آن‌ها را درمان کنید، روش‌های مختلفی برای رفع آن وجود دارد.
۱. جراحی
در این روش، پزشک از یک برش کوچک برای برداشتن ضایعات استفاده می‌کند. این روش معمولاً برای موارد شدید یا بزرگ‌تر استفاده می‌شود. جراحی مؤثر است اما ممکن است خطر زخم شدن پوست وجود داشته باشد.
۲. کرایوتراپی (فریز کردن)
در کرایوتراپی، پزشک از نیتروژن مایع برای فریز کردن ضایعات استفاده می‌کند. این روش می‌تواند مؤثر باشد، اما نیاز به دقت بالا دارد تا به بافت‌های اطراف آسیب وارد نشود.
۳. لیزر درمانی
لیزر یکی از روش‌های پیشرفته برای درمان گزانتلاسما است. با استفاده از لیزر، ضایعات بدون نیاز به برش یا بخیه برداشته می‌شوند. این روش معمولاً بدون درد است و خطر عفونت یا زخم کمتر است.
۴. الکتروکوتر
در این روش، پزشک از جریان الکتریکی برای سوزاندن ضایعات استفاده می‌کند. این روش نیز مؤثر است، اما ممکن است نیاز به چند جلسه درمانی داشته باشد.
۵. استفاده از اسیدهای شیمیایی
در برخی موارد، از اسیدهای شیمیایی خاص برای از بین بردن گزانتلاسما استفاده می‌شود. این روش نیاز به مهارت و دقت بالا دارد و باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
۶. درمان دارویی
اگر گزانتلاسما به دلیل سطح بالای چربی خون باشد، ممکن است پزشک داروهایی مانند استاتین‌ها یا فیبرات‌ها را برای کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسرید تجویز کند.
پیشگیری از گزانتلاسما
برای کاهش احتمال تشکیل گزانتلاسما، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
۱. رژیم غذایی سالم
مصرف غذاهای کم‌چرب، سرشار از فیبر و دارای اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند به کاهش سطح کلسترول کمک کند.
۲. ورزش منظم
فعالیت بدنی منظم به بهبود متابولیسم چربی و کاهش خطر بروز گزانتلاسما کمک می‌کند.
۳.کنترل وزن
حفظ وزن مناسب می‌تواند خطر بروز مشکلات مرتبط با چربی خون را کاهش دهد.
۴. ترک سیگار و الکل
مصرف سیگار و الکل می‌تواند متابولیسم چربی‌ها را مختل کند و احتمال تشکیل گزانتلاسما را افزایش دهد.
۵. بررسی منظم سلامت
اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا اختلالات چربی دارید، بهتر است به‌صورت منظم سطح کلسترول و قند خون خود را بررسی کنید.
آیا گزانتلاسما برگشت‌پذیر است؟
بله، در برخی موارد، حتی پس از درمان، گزانتلاسما ممکن است دوباره ظاهر شود. این موضوع به دلیل وجود عوامل زمینه‌ای مانند سطح بالای کلسترول است. بنابراین، برای کاهش احتمال بازگشت، کنترل علل زمینه‌ای بسیار مهم است.
گزانتلاسما یک مشکل پوستی شایع است که به دلیل تجمع چربی زیر پوست ایجاد می‌شود. اگرچه این عارضه بی‌خطر است، اما ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند کلسترول بالا، دیابت یا بیماری‌های قلبی باشد. درمان‌های متعددی برای رفع گزانتلاسما وجود دارد که شامل جراحی، لیزر درمانی، کرایوتراپی و داروهای کاهش‌دهنده چربی خون است. با اتخاذ سبک زندگی سالم، مصرف غذاهای کم‌چرب و بررسی منظم سلامت، می‌توانید احتمال بروز این عارضه را کاهش دهید و از سلامت عمومی بدن خود اطمینان حاصل کنید.