زونا، که به نام هرپس زوستر نیز شناخته می‌شود، یک عفونت ویروسی است که با ایجاد بثورات پوستی دردناک همراه است. این بیماری توسط ویروس واریسلا زوستر، همان عاملی که باعث آبله‌مرغان می‌شود، ایجاد می‌گردد. پس از بهبودی از آبله‌مرغان، ویروس در بافت عصبی بدن غیرفعال باقی می‌ماند و ممکن است سال‌ها بعد دوباره فعال شده و به صورت زونا ظاهر شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است و می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. در این مقاله، به بررسی جامع علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از زونا می‌پردازیم.
علل بروز زونا
زونا زمانی رخ می‌دهد که ویروس واریسلا زوستر که پس از ابتلا به آبله‌مرغان در بدن غیرفعال بوده، مجدداً فعال شود. علت دقیق این فعال‌سازی مجدد مشخص نیست، اما برخی عوامل می‌توانند خطر بروز زونا را افزایش دهند:
افزایش سن: افراد بالای ۵۰ سال بیشتر در معرض خطر زونا هستند.
سیستم ایمنی ضعیف: بیماری‌هایی مانند HIV/AIDS، سرطان یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی می‌توانند خطر را افزایش دهند.
استرس و فشار روانی: استرس می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و منجر به فعال‌سازی مجدد ویروس شود.
علائم زونا
علائم زونا معمولاً در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
درد، سوزش یا حساسیت: این احساسات ممکن است قبل از ظهور بثورات پوستی در ناحیه‌ای خاص رخ دهند.
بثورات قرمز: چند روز پس از شروع درد، بثورات قرمز ظاهر می‌شوند که به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند.
خارش: ناحیه مبتلا ممکن است خارش داشته باشد.
علائم عمومی: تب، سردرد و خستگی نیز ممکن است همراه با زونا باشند.
عوارض زونا
اگرچه زونا معمولاً خطرناک نیست، اما می‌تواند عوارضی ایجاد کند:
نورالژی پس از هرپس (PHN): دردی که پس از بهبود بثورات ادامه می‌یابد و می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.
مشکلات چشمی: اگر زونا در نزدیکی چشم رخ دهد، می‌تواند منجر به عفونت‌های چشمی و کاهش بینایی شود.
عفونت‌های پوستی: خراشیدن تاول‌ها می‌تواند منجر به عفونت‌های باکتریایی شود.
تشخیص زونا
پزشکان معمولاً با بررسی بثورات و شنیدن توضیحات بیمار درباره درد و علائم، زونا را تشخیص می‌دهند و البته اینکه در مبتلایان زونا بثورات فقط یک نیمه بدن را درگیر می کند به تشخیص بسیار کمک می کند. در برخی موارد، ممکن است نمونه‌ای از مایع تاول نیز برای تأیید تشخیص به آزمایشگاه فرستاده شود.
درمان زونا
درمان زونا با هدف کاهش شدت و مدت علائم و پیشگیری از عوارض انجام می‌شود:
داروهای ضدویروسی: داروهایی مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر می‌توانند به کاهش شدت و مدت علائم کمک کنند.
داروهای مسکن: برای کاهش درد، از مسکن‌های بدون نسخه یا تجویزی استفاده می‌شود.
کرم‌ها و لوسیون‌ها: برای کاهش خارش و تسکین پوست، می‌توان از کرم‌های موضعی استفاده کرد.
پیشگیری از زونا
واکسیناسیون می‌تواند خطر ابتلا به زونا را کاهش دهد. دو واکسن برای پیشگیری از زونا موجود است:
واکسن زوستاواکس: این واکسن برای افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود و می‌تواند خطر ابتلا به زونا را کاهش دهد.
واکسن شینگریکس: این واکسن جدیدتر است و اثربخشی بالاتری دارد.
مراقبت‌های خانگی بیمار مبتلا به زونا
برای تسکین علائم زونا در خانه می‌توانید:
استفاده از کمپرس سرد: کمپرس سرد می‌تواند به کاهش درد و خارش کمک کند.
استراحت کافی: استراحت به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند.
پوشیدن لباس‌های گشاد: لباس‌های گشاد از تحریک بثورات جلوگیری می‌کنند.
زونا یک بیماری ویروسی است که می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان علائم را کنترل کرده و از عوارض جلوگیری کرد. واکسیناسیون و تقویت سیستم ایمنی از راه‌های مؤثر پیشگیری از زونا هستند.