شانکروئید (Chancroid) یکی از عفونت‌های نادر اما قابل‌درمان منتقله از راه جنسی (STI) است که عمدتاً در مناطق گرمسیری و کشورهای در حال توسعه مشاهده می‌شود. این بیماری به دلیل عفونت باکتری هموفیلوس دوکرئی (Haemophilus ducreyi) ایجاد می‌شود و منجر به زخم‌های دردناک تناسلی و تورم غدد لنفاوی می‌شود. اگرچه شیوع این بیماری در بسیاری از نقاط جهان کاهش یافته است، اما همچنان نیازمند آگاهی، پیشگیری و درمان به موقع است تا از گسترش آن جلوگیری شود. در این مقاله، به بررسی جامع بیماری شانکروئید، از علل و عوامل خطر گرفته تا روش‌های درمان و پیشگیری می‌پردازیم.
بیماری شانکروئید چیست؟
شانکروئید نوعی عفونت باکتریایی است که دستگاه تناسلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد زخم‌های باز و دردناک در ناحیه تناسلی و اطراف آن می‌شود. این بیماری به‌شدت مسری است و از طریق تماس جنسی یا تماس مستقیم با زخم‌ها منتقل می‌شود. شانکروئید بیشتر در مردان دیده می‌شود، اما زنان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند، هرچند علائم در زنان گاهی خفیف‌تر است. شانکروئید با سایر بیماری‌های تناسلی مانند سیفلیس و هرپس تناسلی شباهت‌هایی دارد، اما درمان و علائم آن متفاوت است و نیاز به تشخیص دقیق دارد.
علل بیماری شانکروئید
عامل اصلی شانکروئید، باکتری هموفیلوس دوکرئی است. این باکتری از طریق تماس مستقیم با زخم‌های باز فرد آلوده منتقل می‌شود.
روش‌های انتقال بیماری شانکروئید
۱. تماس جنسی
شانکروئید عمدتاً از طریق مقاربت جنسی بدون محافظت منتقل می‌شود.
۲. تماس غیرجنسی
اگر پوست آسیب‌دیده با زخم‌های آلوده تماس پیدا کند، ممکن است عفونت انتقال یابد.
۳. انتقال از مادر به کودک
در موارد نادر، ممکن است در زمان زایمان رخ دهد.
عوامل خطر بیماری شانکروئید
برخی از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به شانکروئید را افزایش دهند:
۱. داشتن روابط جنسی بدون محافظت
• استفاده نکردن از کاندوم خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
۲. تعدد شرکای جنسی
• افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
۳. ضعف سیستم ایمنی
• بیماری‌هایی مانند HIV می‌توانند خطر ابتلا به شانکروئید را افزایش دهند.
۴. زندگی در مناطق پرخطر
• شانکروئید در مناطقی با شیوع بالای STI، مانند برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی، بیشتر دیده می‌شود.
علائم بیماری شانکروئید
علائم شانکروئید معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از تماس با باکتری ظاهر می‌شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
۱. زخم‌های تناسلی
• زخم‌های باز و دردناک با لبه‌های نامنظم
• زخم‌ها ممکن است خونریزی کنند و ترشح چرک داشته باشند.
• معمولاً در مردان روی آلت تناسلی و در زنان در اطراف واژن یا نواحی داخلی دیده می‌شود.
۲. تورم غدد لنفاوی
• غدد لنفاوی ناحیه کشاله ران ممکن است متورم و دردناک شوند.
• این تورم می‌تواند به آبسه (کیسه‌ای پر از چرک) تبدیل شود.
۳. علائم عمومی
• تب خفیف
• احساس خستگی و ناراحتی عمومی
تفاوت علائم در مردان و زنان
• در مردان، زخم‌ها بیشتر مشهود و دردناک هستند.
• در زنان، زخم‌ها ممکن است خفیف‌تر باشند و در نواحی داخلی یا کمتر قابل مشاهده ظاهر شوند.
تشخیص بیماری شانکروئید
شانکروئید می‌تواند با سایر بیماری‌های تناسلی مانند سیفلیس و هرپس اشتباه گرفته شود. بنابراین تشخیص دقیق بسیار مهم است. پزشک معمولاً از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کند:
۱. معاینه بالینی
• بررسی زخم‌های تناسلی و تورم غدد لنفاوی.
۲. آزمایش‌های آزمایشگاهی
• نمونه‌برداری از زخم یا ترشحات برای شناسایی باکتری هموفیلوس دوکرئی.
• انجام آزمایشات برای رد سایر بیماری‌های مشابه مانند سیفلیس یا هرپس.
۳. آزمایش‌های خون
• بررسی سایر عفونت‌های منتقله از راه جنسی مانند HIV.
درمان بیماری شانکروئید
شانکروئید یک بیماری قابل‌درمان است و با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به‌خوبی کنترل می‌شود. درمان باید به‌موقع آغاز شود تا از گسترش بیماری و عوارض جلوگیری شود.
۱. آنتی‌بیوتیک‌ها
• آزیترومایسین: یک دوز خوراکی برای درمان کافی است.
• سفتریاکسون: تزریقی و بسیار مؤثر.
• سیپروفلوکساسین یا اریترومایسین: در صورت نیاز به درمان طولانی‌تر.
۲. تخلیه آبسه‌ها
• در صورت تورم شدید غدد لنفاوی، ممکن است تخلیه چرک ضروری باشد.
۳. درمان سایر عفونت‌ها
• افرادی که هم‌زمان به HIV یا سایر STIها مبتلا هستند، ممکن است به درمان‌های بیشتری نیاز داشته باشند.
۴. پرهیز از تماس جنسی
• تا زمان بهبودی کامل باید از رابطه جنسی پرهیز کرد تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.
عوارض بیماری شانکروئید
اگر شانکروئید درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی شود:
۱. زخم‌های مزمن
• زخم‌های درمان‌نشده ممکن است بهبود نیافته و به شکل مزمن باقی بمانند.
۲. آبسه‌های لنفاوی
• تورم غدد لنفاوی ممکن است باعث ایجاد آبسه‌های چرکی شود.
۳. انتقال عفونت‌های دیگر
• شانکروئید می‌تواند خطر ابتلا به HIV را افزایش دهد.
۴. بروز جای زخم
• زخم‌های شدید ممکن است جای زخم‌های دائمی باقی بگذارند.
پیشگیری از بیماری شانکروئید
پیشگیری از شانکروئید مستلزم رعایت نکات بهداشتی و جنسی است. اقدامات پیشگیرانه شامل:
۱. استفاده از کاندوم
• استفاده صحیح و مداوم از کاندوم خطر انتقال بیماری‌های منتقله از راه جنسی را کاهش می‌دهد.
۲. انجام آزمایش‌های دوره‌ای
• آزمایش‌های منظم برای شناسایی و درمان سریع عفونت‌ها.
۳. محدود کردن تعداد شرکای جنسی
• داشتن شریک جنسی ثابت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های جنسی را کاهش دهد.
۴. آگاهی و آموزش
• آگاهی از علائم شانکروئید و مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز علائم.
۵. درمان شرکای جنسی
• اگر فردی به شانکروئید مبتلا شد، شرکای جنسی او نیز باید مورد آزمایش و درمان قرار گیرند.
شانکروئید و ارتباط آن با HIV
تحقیقات نشان داده است که زخم‌های باز ناشی از شانکروئید می‌توانند خطر انتقال ویروس HIV را افزایش دهند. بنابراین، پیشگیری و درمان سریع شانکروئید نقش مهمی در کنترل گسترش HIV دارد.
بیماری شانکروئید، اگرچه نسبتاً نادر است، اما به دلیل ماهیت عفونی و قابل‌انتقال بودن آن نیازمند توجه و آگاهی است. این بیماری با ایجاد زخم‌های دردناک و تورم غدد لنفاوی مشخص می‌شود و معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. درمان به‌موقع با آنتی‌بیوتیک‌ها و رعایت نکات بهداشتی می‌تواند از گسترش بیماری و عوارض آن جلوگیری کند. آگاهی از علائم، انجام آزمایش‌های منظم و رعایت اصول پیشگیری از مهم‌ترین اقدامات برای مقابله با این بیماری هستند. در صورت مشاهده علائم، بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص و درمان مناسب، از مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.