گرانولوم اینگوینال که با نام دونووانوزیس نیز شناخته می‌شود، یک عفونت باکتریایی نادر است که عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان مشاهده می‌شود. این بیماری که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، باعث ایجاد زخم‌های مزمن در نواحی تناسلی و مقعدی می‌شود و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به تخریب بافتی و عوارض جدی‌تری شود. در این مقاله، به بررسی جزئیات این بیماری، از جمله علل، علائم، راه‌های انتقال، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
گرانولوم اینگوینال چیست؟
گرانولوم اینگوینال نوعی عفونت باکتریایی مزمن است که توسط باکتری Klebsiella granulomatis (که قبلاً با نام Calymmatobacterium granulomatis شناخته می‌شد) ایجاد می‌شود. این بیماری در صورت عدم درمان، می‌تواند به تخریب تدریجی بافت‌های آلوده منجر شود و حتی به سایر نقاط بدن گسترش یابد. دونووانوزیس بیشتر در کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه مناطقی از آفریقا، هند، جنوب شرقی آسیا، کارائیب و استرالیا شایع است.
علت و عامل بیماری دونووانوزیس
عامل اصلی این بیماری، باکتری Klebsiella granulomatis است که از طریق تماس جنسی و در مواردی تماس مستقیم با زخم‌های آلوده منتقل می‌شود.
علائم گرانولوم اینگوینال
علائم گرانولوم اینگوینال معمولاً چند هفته تا چند ماه پس از قرار گرفتن در معرض باکتری ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
۱. زخم‌های بدون درد
• زخم‌های قرمز روشن که به تدریج بزرگ‌تر می‌شوند.
• این زخم‌ها ابتدا بدون درد هستند اما در صورت عفونت ثانویه ممکن است دردناک شوند.
۲. گرانولوم‌ها (بافت‌های برجسته)
• ضایعات برجسته و گوشتی که در اطراف ناحیه تناسلی یا مقعدی ظاهر می‌شوند.
۳. خونریزی آسان
• زخم‌ها ممکن است به‌راحتی خونریزی کنند، حتی با یک تماس یا تحریک خفیف.
۴. تغییر رنگ پوست
• نواحی آسیب‌دیده ممکن است دچار تغییر رنگ شوند یا زخم‌ها دچار نکروز (مرگ بافتی) شوند.
۵. گسترش بیماری به سایر نقاط بدن
• در موارد پیشرفته، زخم‌ها ممکن است به سایر قسمت‌های بدن از جمله دهان، گردن و شکم گسترش یابند.
مراحل پیشرفت بیماری گرانولوم اینگوینال
گرانولوم اینگوینال معمولاً چهار نوع اصلی از ضایعات پوستی را ایجاد می‌کند که نشان‌دهنده مراحل مختلف بیماری هستند:
۱. گرانولوماتوز: زخم‌های قرمز و برجسته با سطحی صاف و مرطوب.
۲. هیپرتروفیک یا زگیل‌مانند: زخم‌های بزرگ و برجسته شبیه به زگیل.
۳. نکروزکننده: زخم‌هایی با بافت مرده و عفونت شدید.
۴. اسکارگذاری: زخم‌هایی که پس از درمان، اسکار یا جای زخم باقی می‌گذارند.
راه‌های انتقال گرانولوم اینگوینال
دونووانوزیس عمدتاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، اما راه‌های انتقال دیگر نیز شامل موارد زیر هستند:
۱. تماس مستقیم با زخم‌های آلوده: به‌ویژه در طول فعالیت‌های جنسی.
۲. انتقال غیرجنسی: اگر زخم‌های آلوده با سایر قسمت‌های بدن یا وسایل آلوده تماس پیدا کنند.
عوامل خطر ابتلا به دونووانوزیس
برخی از عوامل خطر که احتمال ابتلا به گرانولوم اینگوینال را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• رابطه جنسی بدون محافظت: به‌ویژه با افراد آلوده.
• رابطه جنسی متعدد: افزایش تعداد شریک‌های جنسی.
• زندگی یا سفر به مناطق بومی بیماری: مانند مناطق گرمسیری.
• سیستم ایمنی ضعیف: به دلیل بیماری‌هایی مانند HIV.
عوارض گرانولوم اینگوینال
در صورت عدم درمان، گرانولوم اینگوینال می‌تواند منجر به عوارض جدی شود:
۱. تخریب بافتی: زخم‌های مزمن و پیشرفته ممکن است باعث تخریب بافت‌های عمیق‌تر شوند.
۲. انسداد مجاری تناسلی یا ادراری: به دلیل زخم‌ها و بافت اسکار.
۳. عفونت ثانویه: زخم‌ها ممکن است به‌دلیل عفونت‌های باکتریایی دیگر آلوده شوند.
۴. گسترش سیستمیک: باکتری می‌تواند از طریق جریان خون به سایر اندام‌ها منتقل شود.
۵. بدشکلی دائمی: زخم‌های شدید ممکن است باعث تغییر شکل دائمی نواحی تناسلی شوند.
تشخیص گرانولوم اینگوینال
تشخیص دونووانوزیس معمولاً بر اساس معاینه بالینی و تاریخچه بیمار انجام می‌شود، اما تأیید تشخیص نیازمند روش‌های آزمایشگاهی است:
۱. آزمایش میکروسکوپی
• بررسی نمونه بافتی یا ترشحات زخم برای شناسایی اجسام دونووان (Donovan bodies) که در سلول‌های آلوده مشاهده می‌شوند.
۲. کشت باکتریایی
• اگرچه کشت باکتری در محیط آزمایشگاهی دشوار است، اما در برخی موارد استفاده می‌شود.
۳. بیوپسی
• نمونه‌برداری از بافت زخم برای بررسی ساختار گرانولوماتوز.
۴. تست‌های دیگر
• در موارد مشکوک به بیماری‌های مقاربتی دیگر، آزمایش‌هایی مانند HIV یا سیفلیس ممکن است انجام شود.
درمان گرانولوم اینگوینال
دونووانوزیس یک بیماری قابل درمان است و با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مناسب می‌توان عفونت را کنترل و زخم‌ها را بهبود بخشید.
۱. آنتی‌بیوتیک‌ها
• آزیترومایسین: رایج‌ترین دارو برای درمان دونووانوزیس.
• داکسی‌سایکلین: گزینه دیگری که ممکن است به‌تنهایی یا همراه با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز شود.
• سیپروفلوکساسین، اریترومایسین یا تریمتوپریم-سولفامتوکسازول: در صورت نیاز به جایگزین.
۲. درمان زخم‌ها
• پاکسازی و مراقبت از زخم‌ها برای جلوگیری از عفونت‌های ثانویه.
• در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بافت‌های تخریب‌شده باشد.
۳. مدت درمان
• معمولاً درمان به مدت ۳ هفته ادامه می‌یابد یا تا زمانی که زخم‌ها به‌طور کامل بهبود یابند.
پیشگیری از گرانولوم اینگوینال
پیشگیری از دونووانوزیس شامل رعایت نکات بهداشتی و کاهش خطر تماس با عامل بیماری است:
۱. استفاده از کاندوم: یکی از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی.
۲. آگاهی و آموزش: افزایش آگاهی درباره بیماری‌های جنسی و راه‌های انتقال.
۳. محدودکردن تعداد شریک‌های جنسی: کاهش خطر قرارگیری در معرض بیماری.
۴. درمان زودهنگام: در صورت مشاهده علائم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
۵. مراقبت بهداشتی در سفر: در صورتی که به مناطق بومی دونووانوزیس سفر می‌کنید، اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرید.
گرانولوم اینگوینال و سایر بیماری‌های مقاربتی
گرانولوم اینگوینال ممکن است با سایر بیماری‌های مقاربتی مانند سیفلیس، هرپس تناسلی یا لنفوگرانولوما ونروم اشتباه گرفته شود. تشخیص درست و درمان مناسب برای جلوگیری از عوارض بسیار مهم است. گرانولوم اینگوینال یا دونووانوزیس یک بیماری نادر اما مهم در سلامت جنسی است که می‌تواند به زخم‌های مزمن و عوارض جدی منجر شود. آگاهی از علائم و روش‌های پیشگیری می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری کمک کند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک، مشاوره با پزشک و آغاز درمان به‌موقع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رعایت بهداشت، استفاده از محافظ‌های جنسی و آموزش درباره بیماری‌های مقاربتی نقش کلیدی در پیشگیری از دونووانوزیس و سایر بیماری‌های مشابه دارند. درمان مؤثر با آنتی‌بیوتیک‌ها امکان‌پذیر است، اما بهترین راه، پیشگیری از ابتلا به این بیماری است.