HPV یا ویروس پاپیلوم انسانی یکی از شایع‌ترین ویروس‌های منتقل‌شونده از طریق رابطه جنسی در جهان است که بیشتر افراد در طول زندگی خود حداقل یک‌بار با آن مواجه می‌شوند. این ویروس انواع مختلفی دارد؛ برخی از آنها بی‌خطر هستند و به مشکلات خفیفی مانند زگیل تناسلی منجر می‌شوند، اما برخی دیگر می‌توانند خطرناک باشند و به بیماری‌های جدی از جمله سرطان دهانه رحم و دیگر انواع سرطان منجر شوند. در این مقاله به بررسی جامع این ویروس، انواع آن، نحوه انتقال، روش‌های پیشگیری و درمان می‌پردازیم.
HPV چیست؟
ویروس پاپیلوم انسانی، خانواده‌ای از ویروس‌هاست که بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد. این ویروس‌ها به‌طور عمده پوست و غشاهای مخاطی بدن (مانند دهان، گلو و دستگاه تناسلی) را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
HPV به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
۱. انواع کم‌خطر (Low-Risk): این نوع ویروس‌ها معمولاً باعث زگیل‌های پوستی یا تناسلی می‌شوند و به ندرت منجر به بیماری‌های جدی می‌شوند.
2. انواع پرخطر (High-Risk): این نوع می‌تواند منجر به تغییرات سلولی پیش‌سرطانی و در نهایت سرطان شود.
انواع HPV و دسته‌بندی آنها
۱. HPV کم‌خطر (Low-Risk HPV):
این گروه شامل انواعی است که باعث زگیل‌های تناسلی یا پوستی می‌شوند و خطری برای سرطان ندارند. برخی از شایع‌ترین انواع این دسته شامل:
• HPV نوع ۶ و ۱۱: این دو نوع مسئول بیش از ۹۰ درصد موارد زگیل تناسلی هستند.
۲. HPV پرخطر (High-Risk HPV):
این گروه شامل انواعی است که می‌توانند تغییرات سلولی ایجاد کنند و اگر درمان نشوند، ممکن است به سرطان منجر شوند. شایع‌ترین انواع پرخطر عبارتند از:
• HPV نوع ۱۶ و ۱۸: این دو نوع مسئول ۷۰ درصد موارد سرطان دهانه رحم هستند.
• HPV نوع ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸: این انواع نیز با افزایش خطر سرطان‌های تناسلی و دهانی مرتبط هستند.
انتقال HPV چگونه است؟
HPV به طور عمده از طریق تماس مستقیم پوست با پوست منتقل می‌شود. رابطه جنسی (واژینال، مقعدی یا دهانی) شایع‌ترین روش انتقال این ویروس است. حتی در صورت عدم وجود علائم یا زگیل تناسلی، فرد آلوده می‌تواند ویروس را منتقل کند.
نکات مهم درباره انتقال
• استفاده از کاندوم احتمال انتقال را کاهش می‌دهد، اما به دلیل تماس پوست در نواحی غیرمحافظت‌شده نمی‌تواند به طور کامل از انتقال جلوگیری کند.
• HPV می‌تواند از طریق تماس‌های غیرجنسی، مانند لمس زگیل‌های آلوده یا استفاده از وسایل شخصی مشترک، نیز منتقل شود (هرچند نادر است).
علائم HPV
بسیاری از افراد آلوده به HPV هیچ علامتی ندارند و ویروس به‌طور خودبه‌خود در بدنشان از بین می‌رود. اما در برخی موارد، بسته به نوع HPV، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
۱. زگیل تناسلی:
• ظاهر زگیل‌ها به صورت برجستگی‌های کوچک و گاه خوشه‌ای است.
• معمولاً توسط انواع کم‌خطر (مانند HPV 6 و ۱۱) ایجاد می‌شوند.
• این زگیل‌ها می‌توانند در نواحی تناسلی، مقعد یا حتی داخل دهان و گلو ظاهر شوند.
۲. تغییرات سلولی پیش‌سرطانی:
• انواع پرخطر HPV می‌توانند تغییرات سلولی نامحسوسی ایجاد کنند که تنها با آزمایش‌های پزشکی (مانند پاپ‌اسمیر) قابل شناسایی است.
۳. سرطان:
• سرطان دهانه رحم شایع‌ترین نوع سرطانی است که به HPV مرتبط است.
• HPV می‌تواند باعث سرطان‌های دیگری نیز شود، از جمله سرطان مقعد، آلت تناسلی، گلو، زبان و لوزه.
سرطان‌های مرتبط با HPV
۱. سرطان دهانه رحم:
• تقریبا تمام موارد سرطان دهانه رحم به دلیل انواع پرخطر HPV (مخصوصاً ۱۶ و ۱۸) ایجاد می‌شوند.
• این نوع سرطان یکی از قابل‌پیشگیری‌ترین انواع سرطان‌هاست، زیرا تغییرات سلولی پیش‌سرطانی آن معمولاً قابل تشخیص و درمان هستند.
۲. سرطان‌های دیگر:
• سرطان مقعد: بیشتر موارد به HPV پرخطر مرتبط هستند.
• سرطان‌های دهان و گلو: انتقال HPV از طریق رابطه جنسی دهانی با این نوع سرطان‌ها مرتبط است.
• سرطان آلت تناسلی: نادر است، اما HPV می‌تواند عامل آن باشد.
پیشگیری از HPV
۱. واکسیناسیون:
• واکسن HPV یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از انواع پرخطر و کم‌خطر این ویروس است.
• واکسن‌هایی مانند گارداسیل (Gardasil) و سرواریکس (Cervarix) در برابر انواع خطرناک (مانند ۱۶ و ۱۸) و زگیل تناسلی (مانند ۶ و ۱۱) محافظت ایجاد می‌کنند.
• توصیه می‌شود واکسن قبل از شروع فعالیت جنسی (معمولاً در سنین ۹ تا ۲۶ سالگی) تزریق شود.
۲. رعایت بهداشت جنسی:
• استفاده از کاندوم می‌تواند خطر انتقال را کاهش دهد.
• داشتن شریک جنسی ثابت و کاهش تعداد شرکای جنسی به کاهش احتمال ابتلا کمک می‌کند.
۳. غربالگری منظم:
• زنان باید آزمایش پاپ‌اسمیر (Pap smear) و آزمایش HPV را به طور منظم انجام دهند تا تغییرات سلولی پیش‌سرطانی در دهانه رحم شناسایی شود. زنان باید بعد از ازدواج بصورت منظم و سالیانه این تست را انجام دهند تا غربالگری شوند.
آیا HPV قابل درمان است؟
هیچ درمان ۱۰۰ % برای خود ویروس HPV وجود ندارد، اما با استفاده از قرص AHCC و تقویت سیستم ایمنی و اصلاح لایف استایل تا حدود زیادی میتوان شانس درمان داشت.
در مواردی که علائم یا مشکلات مرتبط با HPV بروز کند:
• زگیل‌های تناسلی: با استفاده از کرم‌های موضعی، کرایوتراپی (فریز کردن)، لیزر یا جراحی برداشته می‌شوند.
• تغییرات سلولی پیش‌سرطانی: با روش‌هایی مانند لیزر درمانی یا LEEP قابل درمان هستند.
• سرطان: درمان شامل جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی بسته به مرحله سرطان است.
HPV یک ویروس بسیار شایع است که می‌تواند به مشکلات خفیف مانند زگیل تناسلی یا بیماری‌های جدی مانند سرطان منجر شود. شناخت انواع این ویروس (کم‌خطر و پرخطر)، علائم و روش‌های پیشگیری (مانند واکسیناسیون و غربالگری) نقش کلیدی در کاهش خطرات آن دارد. اگرچه این ویروس درمان قطعی ندارد، اما با تقویت سیستم ایمنی و رعایت اصول بهداشتی میتوان خطر عوارض آن را به حداقل رساند.
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، بنابراین واکسیناسیون و انجام معاینات منظم پزشکی بهترین راه برای مقابله با HPV محسوب می‌شوند.