علل، علائم، درمان و پیشگیری از بیماری ماستیت

ماستیت (Mastitis) یکی از بیماری‌های شایع پستان است که معمولاً در دوران شیردهی رخ می‌دهد اما ممکن است در زنان غیرشیرده و حتی مردان نیز مشاهده شود. این بیماری به التهاب و عفونت در بافت پستان اشاره دارد که می‌تواند باعث درد، تورم و قرمزی پستان شود. اگرچه ماستیت معمولاً با درمان مناسب برطرف می‌شود، اما در صورت عدم رسیدگی به موقع، ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند آبسه پستان منجر شود. در این مقاله، به بررسی کامل ماستیت، علل، عوامل خطر، علائم، درمان و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.

 

ماستیت چیست؟

ماستیت نوعی التهاب در بافت پستان است که معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. این بیماری عمدتاً در دوران شیردهی، به‌ویژه در هفته‌های اول پس از زایمان رخ می‌دهد، اما محدود به این دوره نیست و ممکن است در زنان غیرشیرده نیز اتفاق بیفتد.

 

انواع ماستیت

۱. ماستیت شیردهی (Lactational Mastitis)

• معمولاً در مادران شیرده رخ می‌دهد و به دلیل انسداد مجاری شیری یا عفونت ناشی از باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد می‌شود.

۲. ماستیت غیرشیردهی

• ممکن است به دلیل عفونت، ضربه یا سایر مشکلات در زنان غیرشیرده و به‌ندرت در مردان ایجاد شود.

 

علل بیماری ماستیت

ماستیت به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. عفونت باکتریایی

• باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی روی پوست وجود دارند، مانند استافیلوکوکوس اورئوس یا استرپتوکوکوس، ممکن است از طریق ترک‌های نوک پستان وارد مجاری شیری شوند و باعث عفونت شوند.

۲. انسداد مجاری شیری

• اگر مجاری شیری مسدود شوند، شیر در پستان باقی می‌ماند و می‌تواند محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها ایجاد کند.

سایر علل:

• ترک‌ها و زخم‌های نوک پستان

• استفاده نادرست از پمپ شیردهی

• عدم تخلیه کامل شیر از پستان

• ضربه یا آسیب به بافت پستان

 

عوامل خطر بیماری ماستیت

برخی از شرایط و عوامل می‌توانند خطر ابتلا به ماستیت را افزایش دهند:

۱. شیردهی نامنظم

• اگر شیردهی به‌طور مداوم انجام نشود، احتمال انسداد مجاری شیری افزایش می‌یابد.

۲. فشار بر پستان

• استفاده از لباس زیر تنگ یا خوابیدن روی شکم ممکن است جریان شیر را مختل کند.

۳. سیستم ایمنی ضعیف

• افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف است (مانند افراد مبتلا به دیابت یا HIV)، بیشتر در معرض عفونت هستند.

۴. سابقه ماستیت

• اگر فردی قبلاً به ماستیت مبتلا شده باشد، احتمال تکرار آن بیشتر است.

۵. عدم رعایت بهداشت

• عدم شستشوی مناسب دست‌ها و پستان می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.

 

علائم بیماری ماستیت

ماستیت معمولاً با شروع ناگهانی علائم همراه است. علائم اصلی عبارتند از:

۱. علائم موضعی

• درد و حساسیت: احساس درد یا حساسیت شدید در ناحیه پستان.

• تورم: پستان ممکن است متورم و سفت شود.

• قرمزی: پوست پستان ممکن است قرمز یا برافروخته به نظر برسد.

• گرما: ناحیه مبتلا به ماستیت اغلب گرم به لمس است.

۲. علائم عمومی

• تب: افزایش دمای بدن (گاهی تا ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر).

• لرز: همراه با تب، ممکن است لرز نیز احساس شود.

• خستگی و ضعف: احساس ضعف و بی‌حالی به دلیل عفونت.

۳.علائم شدیدتر

در صورتی که ماستیت درمان نشود، ممکن است به تشکیل آبسه پستان منجر شود. در این حالت، توده‌ای پر از چرک در پستان ایجاد می‌شود که ممکن است نیاز به تخلیه جراحی داشته باشد.

 

تشخیص بیماری ماستیت

تشخیص ماستیت معمولاً با معاینه بالینی و مشاهده علائم انجام می‌شود. پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، از روش‌های زیر استفاده کند:

۱. معاینه فیزیکی

• ارزیابی تورم، قرمزی و حساسیت در پستان.

۲. آزمایش‌های خون

• برای بررسی علائم التهاب یا عفونت.

۳. کشت شیر

• اگر عفونت شدید یا مقاوم به درمان باشد، ممکن است نمونه شیر برای شناسایی باکتری‌های عامل عفونت کشت داده شود.

۴. تصویربرداری

• در موارد مشکوک به آبسه، از سونوگرافی برای بررسی ناحیه استفاده می‌شود.

 

درمان بیماری ماستیت

درمان ماستیت باید به‌سرعت آغاز شود تا از عوارض جلوگیری شود. روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

۱. درمان دارویی

• آنتی‌بیوتیک‌ها: برای درمان عفونت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سفالکسین، آموکسی‌سیلین یا کلیندامایسین تجویز می‌شوند.

• مسکن‌ها: داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد و تب مفید هستند.

۲. مراقبت‌های خانگی

• تخلیه منظم شیر: حتی اگر شیردهی دردناک باشد، تخلیه شیر برای بهبود بیماری ضروری است.

• کمپرس گرم یا سرد: استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به باز شدن مجاری مسدود شده کمک کند. کمپرس سرد نیز برای کاهش تورم مفید است.

• استراحت: استراحت کافی به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مقابله کند.

۳. جراحی

• در مواردی که آبسه ایجاد شود، تخلیه چرک از طریق جراحی یا با استفاده از سوزن ممکن است لازم باشد.

 

عوارض بیماری ماستیت

اگر ماستیت درمان نشود یا به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد:

۱. تشکیل آبسه

• تجمع چرک در پستان که نیاز به تخلیه دارد.

۲. عفونت گسترده

• عفونت ممکن است به سایر نقاط بدن گسترش یابد و منجر به سپسیس شود.

۳. کاهش تولید شیر

• انسداد یا عفونت ممکن است تولید شیر را مختل کند.

۴. ایجاد فیبروز یا جای زخم

• در موارد مزمن، ممکن است تغییراتی دائمی در بافت پستان ایجاد شود.

 

پیشگیری از بیماری ماستیت

با رعایت نکات زیر می‌توان خطر ابتلا به ماستیت را کاهش داد:

۱. شیردهی منظم و صحیح

• اطمینان از تخلیه کامل پستان‌ها در هر وعده شیردهی.

۲. رعایت بهداشت

• شستشوی دست‌ها قبل از شیردهی و تمیز نگه داشتن پستان.

۳. جلوگیری از فشار بر پستان

• اجتناب از پوشیدن لباس زیر تنگ یا خوابیدن روی شکم.

۴. درمان ترک‌های نوک پستان

• استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده یا پمادهای مخصوص برای جلوگیری از عفونت.

۵. تغییر وضعیت شیردهی

• امتحان کردن وضعیت‌های مختلف برای جلوگیری از انسداد مجاری شیری.

 

ماستیت یک بیماری شایع اما قابل‌درمان در زنان، به‌ویژه در دوران شیردهی است که می‌تواند با علائمی مانند درد، تورم و قرمزی پستان همراه باشد. این بیماری در صورت تشخیص و درمان به‌موقع، به‌راحتی بهبود می‌یابد، اما اگر نادیده گرفته شود، ممکن است به عوارض جدی مانند آبسه یا عفونت گسترده منجر شود.